LIRYKA, LIRYKA...: Włast

ANDRZEJ WŁAST

Nazwisko Własta stało się synonimem dna szmiry. Owym pukaniem od dołu. Włast to ojciec duchowy piosenki pozbawionej cienia sensu, napisanej byle jak, podpartej straszliwymi rymami, będącej odpowiednikiem jelenia na rykowisku z odpustowego kramu. Z tekstów Własta dałoby się złożyć antologię, mogącą rozbawić nawet nieboszczyka - potęgą bzdury. W tej nieistniejącej antologii nie zabrakłoby z pewnością niezapomnianych fraz: „Na bulwarach tłum - w kawiarenkach pary pełne dum", „Na mym ciele blizna sina wciąż mi ciebie przypomina", „Płynę w tłum w walca szum, kołysze się mych ramion tum", „Jak pantera, co w złotej klatce śpi, prężysz swój złocisty kark i rozchylasz czerwień warg..." Pieśni Własta parodiowano i wyszydzano od pierwszej chwili. „Wszystko to... dało nam szczęścia zdrój, marzeń rój, pieśni żar, pieszczot czar czy też na odwrót, bo piosenki „Morskiego Oka” mają tę cenną właściwość, że można je śpiewać na wspak i... w ogóle we wszystkich kierunkach" — pisał Boy. Podobnie jednak jak w przypadku Trędowatej drwiny nie pomogły: Włast produkował niezmordowanie przebój po przeboju. Jego piosenki śpiewano zarówno w luksusowych lokalach jak w przedmiejskich mordowniach. W Warszawie i na prowincji, gdzie diabeł nie mówił dobranoc, lecz chrypiał fałszywie: Pod modrym niebem Argentyny...

Włast pisał teksty do większości zagranicznych szlagierów, wykonywanych premierowo w kabaretach. Współpracował z Warsem, Goldami, Petersburskim, Wiehlerem, Karasińskim, Białostockim - święcącymi największe triumfy, gdy udało im się skojarzyć melodie z sentymentalną aż do obrzydliwości papką słowną autora „Ostatniego tanga” i „Całuję twoją dłoń, madame”. Utwory Własta miał w repertuarze każdy liczący się solista. Włast figurował na afiszu kabaretowym obok Tuwima, Słonimskiego, Toma. Był nie tylko wziętym autorem, lecz twórcą wzorowanych na Paryżu gigantycznych rewii. To on założył „Morskie Oko" i określił jego styl. Pewne cechy tego stylu dziś jeszcze powracają jak czkawka w telewizyjnych showach, przypominających stonogę: dużo nóg, mało mózgu...

Co sprawiło, że Włast Wspaniały i Wszechmocny tyle znaczył i tyle nadal znaczy? Popularności, jaką zdobywały grafomańskie i poronione płody jego pióra nie da się wytłumaczyć jedynie chwytliwością melodii. Kult Własta wziął się z potrzeby zapełnienia pustki, jaka istniała pomiędzy kulturą inteligencką a resztą społeczeństwa. Włast operował świadomie melodramatem, archetypem bajki o Kopciuszku, egzotyką. Podawał to w wersji maksymalnie zbanalizowanej, a więc tym łatwiej przyswajalnej. Odwoływał się do uczuć. Nigdy do myśli. Dostarczał swymi produkcjami rozrywki tym, dla których niedostępny był świat wartościowej książki, teatru, sali koncertowej. Bard drobnomieszczaństwa docierał więc bez trudu do mas nie objętych jakąkolwiek akcją edukacyjną czy oświatową. Dlatego te pisane do kabaretów piosenki mają długi i twardy żywot. Sukces Własta to sukces brukowca. To kiepska moneta wypierająca dobrą — zwycięstwo kiczu, pustoszenie umysłów i wyobraźni. Włast uwstecznił obyczaj i słownictwo. W twierdzeniu tym nie ma przesady: przez tę szkołę uczuć przeszły miliony. O ile Tuwim pisał językiem współczesnym — Włast popularyzował i utrwalał pretensjonalność młodopolszczyzny w jej najtandetniejszym wydaniu. Jego piosenki to nie tylko śmietnik, ale lamus; „Do ust rozkoszy niosła wonną kruż", „Oddaj mi ciała swego chram", „Odchodzę pełen trwóg", „żar miłości sczezł" — oto typowy język jego użytkowej liryki. Włast działał z absolutnym cynizmem. Jego wczesne teksty satyryczne do „Qui Pro Quo" czy późniejsze do „Ali Baby" stały na całkiem przyzwoitym poziomie. W latach 1923-24 był jednym z najinteligentniejszych i najtrafniej przewidujących dalsze losy kina - recenzentów filmowych „Ekranu i Sceny". Powoływał się na jego opinie Karol Irzykowski... Cóż więc doprowadziło Własta do takiego upadku? Odpowiedź znaleźć można w bogatym dorobku epigonów mistrza, ustawiających niezmordowanie kanapę na grobie miłości.
Ryszard Marek Groński - Jak w przedwojennym kabarecie